Vissenmonden zijn er in verschillende maten, vormen en oriëntaties, die elk veel vertellen over wat en waar de vis eet, evenals iets over zijn gedrag. Roofvissen hebben over het algemeen de grootste mond, vaak met lange, scherpe tanden. Sommige soorten hebben een mond die kan worden uitgeschoven, waardoor de vis zijn effectieve bereik kan vergroten om tijdens het zwemmen smakelijke stukjes voedsel te vangen. Andere soorten hebben gespecialiseerde monddelen waarmee ze algen van rotsen en takken kunnen raspen. En andere vissen hebben monden met tanden in de rug, bijna in hun keel. Deze faryngeale tanden helpen bij het vasthouden en doorslikken van prooien.
De meeste vissenbekken vallen in een van de drie algemene typen:
De superieure mond is naar boven gericht en de onderkaak is langer dan de bovenkaak. Meestal voeren vissen met dit type mond zich aan de oppervlakte. Ze wachten op een prooi die boven hen verschijnt en slaan dan plotseling van onderaf toe.
Veel vissoorten met een superieure mond voeden zich grotendeels met insecten, maar sommige kunnen zich voeden met andere vissen die aan de oppervlakte zwemmen. Sommige soorten met een superieure mond hebben een langwerpige onderkaak die veel op een schep lijkt.
Boogschutters, halve snavels en bijlvissen zijn allemaal voorbeelden van aquariumvissen met een superieure bek.
Terminale monden bevinden zich in het midden van het hoofd en wijzen naar voren. Beide kaken zijn even lang. Meer vissen hebben dit mondtype dan alle andere. Vissen met een eindmond zijn over het algemeen mid-water feeders; ze kunnen echter op elke locatie eten. Deze vissoorten zijn vaak alleseters en eten alles wat voorhanden is. Ze voeden zich meestal terwijl ze in beweging zijn, ofwel grijpen ze stukjes voedsel die ze passeren of jagen ze op andere vissen die ze achtervolgen.
Het is vrij gebruikelijk dat vissen met een terminale mond ook een uitsteekbare mond hebben, waardoor ze de kaak naar voren kunnen duwen bij het grijpen van voedsel. De meeste vissen die zich voeden met andere vissen hebben terminale monden, die vaak scharnierend zijn zodat ze de actie van het grijpen en inslikken van een andere vis kunnen opvangen. Ze kunnen ook speciale tanden hebben en in sommige gevallen een extra kaak. Murenen zijn een soort van soort met een keelkaak die ver achter in de keel is geplaatst.
De meeste weerhaken, cichliden, goerami's en tetra's hebben terminale monden.
Ook wel een subterminale of ventrale mond genoemd, de inferieure mond is naar beneden gedraaid. De onderkaak is korter dan de bovenkaak en de kaak zal vaak uitsteekbaar zijn. Vissen met inferieure monden zijn meestal bodemvoeders en hebben vaak barbelen die helpen bij het lokaliseren van voedseldeeltjes.
De meeste leden van de meervalfamilie hebben inferieure kaken, en velen van hen hebben ook een zuigmond. Het dieet van vissen met inferieure monden omvat algen, ongewervelde dieren (zoals slakken), evenals afval en al het voedsel dat op de bodem valt.
Met een uitsteekbare mond kan een vis zijn bereik vergroten wanneer hij probeert prooien of voedseldeeltjes te grijpen. Deze functie is te zien in alle mondtypes. Vissen met een uitsteekbare en scharnierende eindmond kunnen een vacuüm creëren wanneer ze hun mond openen en zo hun prooi naar binnen zuigen. Verschillende vissoorten kunnen een uitsteekbare mond gebruiken terwijl ze een prooi achtervolgen, terwijl andere soorten stilletjes op de prooi liggen te wachten, en dan snel hun mond uitstrekken om het ongelukkige slachtoffer te grijpen.
Sommige soorten gebruiken deze functie om niet-voedende activiteiten uit te voeren. Kussende gourami gebruikt bijvoorbeeld zijn uitsteekbare mond om territorium te verdedigen tegen anderen van dezelfde soort. Hoewel het lijkt alsof het de andere gourami kust, is het een strijdbare zet om zijn tegenstander te laten zien wie de eigenaar is van die ruimte.
Andere soorten, zoals sommige leden van de meervalfamilie, gebruiken een uitsteekbare mond om op hun plaats te blijven door zich aan een rots of ander stationair object te hechten.
Ga verder naar 5 van 7 hieronder.
Zuigmonden komen veel voor bij vissen met inferieure monden. Meervallen, zoals de populaire plecostomus (wat zich letterlijk vertaalt naar gevouwen mond), gebruiken een zuigmond om algen van drijfhout of rotsen te raspen. Sommige soorten gebruiken een zuigmond om zich vast te houden om stromingen te bestrijden. Door zich via zijn zuigmond aan de rots te hechten, kan hij blijven waar hij wil, zelfs bij sterke stroming.
Deze zuigmonden zijn ook uitsteekbaar, waardoor de vis zijn bereik kan vergroten wanneer hij door het substraat zoekt naar voedseldeeltjes. Zuigmonden kunnen ook worden gebruikt bij het verdedigen van territorium of bij ruzie met een andere vis.
Een sterk verlengde snuit is een ander soort mondaanpassing. Met dit type mond kan de vis in kleine spleten en gaten prikken om voedsel te vinden. Ze kunnen deze mond ook gebruiken om door het substraat te graven om begraven voedselschatten te bereiken. Sommige oppervlaktevoedende vissen hebben ook een langwerpige mond waarmee ze insecten en voedseldeeltjes van het oppervlak kunnen scheppen.
Zoetwatersoorten met langwerpige monden zijn de halfsnavels, gars en pencilfish. Zoutwatersoorten omvatten de naaldvissen en vissen in de lipvisfamilie.
De snavelmond is een interessante, maar minder vaak voorkomende mondvariant; het is ook bekend als een podium. In dit ontwerp bestaat de mond uit twee zeer harde stukken die scharnierend zijn en op een schaarachtige manier samenkomen. Hierdoor kunnen ze harde schelpen van ongewervelde dieren verpletteren.
Kogelvissen, zowel zoet- als zoutwatersoorten, en zoutwaterpapegaaivissen hebben een snavelachtige bek.
