De primaire functie van het hondenhaar is als een beschermende en isolerende coating.
Maar als de ogen de poort of het venster naar de ziel zijn, zijn de huid en het haar zowel de poort als het venster naar de belichaming van de innerlijke gezondheid en het welzijn van een dier. Glanzend haar, dat wil zeggen een haarvacht die een gezonde en glanzende glans uitstraalt, is een indicator van de algehele gezondheid van het dier. Daarentegen is een doffe vacht zonder glans een indicatie dat het dier niet zo gezond is als ze zou kunnen zijn.
Een van de redenen waarom mensen graag huisdieren hebben rond is dat ze "harig" zijn en dat harig leuk is om aan te raken. Het hebben van een gezonde vacht bevordert een verhoogd contact tussen een hond en zijn baas, waarbij frequent contact uiteindelijk de band tussen mens en dier versterkt. Sommige verzorgers zijn erg gevoelig voor het gevoel en de schoonheid van hun honden en aan de "sociale status" die voortkomt uit het bezitten van een hond met een mooie en/of ongewone haarvacht.
Veranderingen in de textuur of het uiterlijk van de vacht van een hond zijn een indicatie dat er iets mis gaat binnenin, maar veranderingen in de vacht zijn niet specifiek voor een ziekte of aandoening. Dof of broos haar kan worden veroorzaakt door een onevenwichtige voeding, of door ziekten van spijsverterings-, lever-, nier-, schildklier-, immuun- of parasitaire oorsprong. Haarveranderingen verschijnen meestal vrij laat in de loop van de ziekte, omdat de haargroei nogal traag is; het duurt gewoonlijk ten minste vier weken ziekteverloop voordat veranderingen merkbaar zijn in het haar. En het duurt meestal vier of meer weken voordat een voedingssupplement een positief effect heeft op de kwaliteit van het haar.
De glans die aan de vacht van een gezonde hond wordt toegeschreven, is grotendeels te danken aan een complexe groep vetten die wordt afgescheiden door klieren in de huid die bekend staan als talgklieren, die fungeren als een natuurlijke dispenser van haarconditioners.
Basis voor huid en haar
De huid en vacht van een hond vormen een barrière om het lichaam van de hond te beschermen tegen infecties, parasieten en de elementen.
Dierenharen worden ingedeeld in drie basistypen:a) "primaire" of "beschermende" haren die de buitenste laag van een dier vormen en bescherming bieden tegen zonlicht en vocht; b) "secundaire" haren (ook bekend als pels- of wolharen, of de ondervacht) die de binnenvacht van een dier vormen en voor isolatie zorgen; en c) tactiele haren (snorharen) die zintuiglijke functies verschaffen. Andere soorten haren die op dieren worden gevonden, zijn staart- en manenhaar (bijvoorbeeld bij het paard) en sensorische haren in het binnenoor (haren die beweging detecteren).
Alle volwassen honden hebben langere primaire haren en kortere secundaire haren, maar de verhouding van elk type haar verschilt per leeftijd en vooral per ras. Sommige rassen hebben bijna geen ondervacht en relatief kort en dun primair haar. Deze "single coated" honden omvatten Boxers, Dalmatiërs en Greyhounds. Ook Yorkshire Terriers hebben niet veel van een ondervacht, maar hun primaire vacht is lang en zijdeachtig.
Zogenaamde "dubbelgecoate" rassen hebben significante ondervacht en dichte primaire vachten. De Labrador heeft een korte maar zeer dichte vacht van grove primaire haren en een dikke ondervacht van zachtere, isolerende secundaire haren. De Bearded Collie heeft een zachte, dichte ondervacht en een ruige bovenvacht.
Puppy's worden alleen geboren met korte, zachte secundaire haren. Soms is de vachtkleur van de puppy vergelijkbaar met die van de volwassene; in andere gevallen wordt de vacht donkerder of verschijnen er vlekken naarmate de puppy ouder wordt. Dalmatische puppy's worden geboren met een puur witte vacht die zwarte vlekken ontwikkelt naarmate de puppy groeit.
Honden van verschillende rassen (en individuen binnen die rassen) vertonen verschillende snelheden van vachtontwikkeling. De meeste honden hebben volle, volwassen vachten als ze zes tot acht maanden oud zijn. De omgeving van de hond (daglengte, gemiddelde temperatuur), voeding en hormoonspiegels kunnen de ontwikkeling van zijn vacht beïnvloeden.
Hondenhaar is gemaakt van een harde stof die keratine wordt genoemd, een onoplosbaar eiwit dat grote hoeveelheden zwavel bevat (zoals het aminozuur cystine) en kleinere hoeveelheden van de aminozuren tyrosine en leucine. Haar komt uit de follikels, net onder de buitenste laag van de huid. Bij mensen groeit elk haar uit een enkele follikel. Honden hebben enkele en samengestelde haarzakjes; een centrale follikel die de primaire haar of bewakingshaar produceert, kan twee of meer laterale follikels hebben die elk 5 tot 25 secundaire haren produceren.
Hondenhaar varieert aanzienlijk in zijn grofheid of dikte, eigenlijk een functie van de diameter van het haar. Fijne hondenharen zijn ongeveer 75 micron; grover haar kan meer dan 200 micron bedragen. Gezond haar is afhankelijk van de balans van de voeding:eiwitten (en vooral de zwavelrijke aminozuren zoals cystine, evenals tyrosine en methionine), essentiële vetzuren, koper en B-vitamines. Tot 30 procent van de dagelijkse eiwitbehoefte van een volwassen hond kan worden gebruikt voor de vernieuwing van de huid en het haar.
Hormonale factoren kunnen ook een goede haargroei verstoren:schildklier en groeihormoon stimuleren de activiteit van de haarzakjes, terwijl corticoïden en geslachtshormonen deze vertragen. Wanneer prolactine (een hormoon geproduceerd door zogende vrouwtjes) hoog in het bloed blijft, ziet de vacht eruit als de zomer, nogal dun en schaars.
Iedereen verhaart
Rassen en individuen binnen elk ras werpen en hergroeien haar met verschillende snelheden. Honden die binnenshuis leven, met weinig blootstelling aan natuurlijk licht of koude temperaturen, hebben de neiging om min of meer continu te verharen.
Daarentegen hebben honden die buiten leven, blootgesteld aan natuurlijk licht en koude temperaturen, meer kans om gedurende enkele weken in de lente en herfst te verharen. In de herfst vallen hun korte, lichte vachten af als ze een dikke, warme ondervacht en lange, weerbestendige dekharen krijgen om ze voor te bereiden op de winter. In het voorjaar wordt de winterjas afgeworpen om plaats te maken voor nieuwe, kortere en lichtere jassen. De haarvacht verandert qua uiterlijk en textuur, maar het absolute aantal haarzakjes en haar niet.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, bestaat er niet zoiets als een hond die niet verhaart; er zijn alleen honden die veel minder verharen. Elke haarschacht die door een haarzakje wordt geproduceerd, zal uiteindelijk afsterven en losraken van de huid (schuurtje) en worden vervangen door een nieuwe haarschacht die door dat haarzakje wordt geproduceerd. Er zijn echter enkele rassen waarvan het haar veel langer groeit voordat het afsterft en wordt afgeworpen. Er zijn verschillende fasen in de activiteit van een haarzakje. In de eerste, de "anagene" of groeifase genoemd, wordt het haar geproduceerd door de follikel.
De "catagene" fase is een kort intermezzo tussen de groei- en de rustfase ("telogeen"). In de telogene fase is het haarzakje in principe slapend. De groei van het nieuwe haar duwt het oude haar uit de huid. Hoewel lente en herfst een vruchtbare haargroei veroorzaken, bevinden de haarzakjes van de hond zich niet allemaal tegelijkertijd in dezelfde fase, dus gelukkig wordt hij nooit helemaal kaal!
Bij mensen brengen de haarzakjes op ons hoofd het grootste deel van de tijd door met groeien (anagene fase). Deze fase kan jaren duren, afhankelijk van de uiteindelijke lengte van je haar (zoals bepaald door je genen). Daarentegen is de rustfase voor elke follikel over het algemeen slechts enkele weken. Poedels hebben een overwegend anagene cyclus zoals de onze; hun haar groeit zo lang dat het (misschien meerdere keren) moet worden geknipt voordat het uitvalt.
De meeste honden hebben echter een telogene (rustende) overheersende cyclus. Bij deze honden is de anagene fase kort, alleen lang genoeg om de genetisch gewenste lengte van de vacht ¨C te bereiken van een maand tot een jaar of langer. Het haar gaat dan over in de telogene fase en blijft daar voor een langere tijd. Dit haar zit stevig vast in de follikel en zal niet gemakkelijk uitvallen of eruit worden getrokken. Bij de Noordse rassen denkt men dat de telogene fase jaren kan duren.
Ten slotte zal elke stress, zoals anesthesie, ziekte, zwangerschap of toediening van bepaalde medicijnen, de meeste follikels waarschijnlijk in een rustfase brengen. Ongeveer twee tot drie maanden na de stressvolle gebeurtenis, wanneer de follikels weer actief worden, zal vaak abnormale uitscheiding worden waargenomen.
Natuurlijke kleur
De vachtkleur van een hond wordt bepaald door zijn genen. Dat gezegd hebbende, verschillende omgevingsfactoren kunnen de kleur van zijn haar enigszins veranderen. Specifieke voedingsstoffen kunnen betrokken zijn bij de haarkleur. Cystine-, methionine-, arginine-, tyrosine- en fenylalaninetekorten veroorzaken naar verluidt haarverkleuring. Eiwitondervoeding veroorzaakt verstoringen in de haargroei en kwaliteit.
Een onderzoek uit 2004 door de American Society for Nutritional Sciences meldde dat tekortkomingen of onevenwichtigheden in sporenelementen ook de haarkwaliteit beïnvloeden. Suboptimale zinkgehaltes veroorzaken vergrijzing van het haar, en kopertekort veroorzaakt vervaging van bruin of zwart gepigmenteerd haar. Andere sporenelementen zoals ijzer en jodium kunnen ook de haarkleur beïnvloeden, evenals vitamine A, B-2 en B-6, pantotheenzuur, foliumzuur en nicotinezuur, en biotine.
Te veel blootstelling aan zonlicht kan het haar broos maken en een zwarte vacht rood maken of bruin worden. Nadat een hond is geknipt, is de kleur van het haar merkbaar lichter en littekens laten vaak een haarspoor achter dat de rest van het leven van de hond wit blijft.
Bij oudere honden heeft de haarkleur de neiging te vervagen. Naarmate een hond ouder wordt, wordt zijn haar grijs, vooral op het hoofd, te beginnen met de snuit.
Haarverlies bij honden
De veelvoorkomende oorzaken van haaruitval bij honden, samen met de basisprincipes van de juiste natuurlijke remedies, worden hieronder samengevat. De meeste zijn voornamelijk huidproblemen en werden uitvoeriger behandeld in "Skin Secrets", Whole Dog Journal november 2005.
• Vlooien-geassocieerde dermatitis
Een hond met een vlooienplaag heeft meestal een broze, gebroken haarvacht, vooral in het gebied net voor de staartkop waar vlooien het liefst verblijven.
Natuurlijke vlooienbestrijding omvat altijd een meerledige aanpak. Er wordt geschat dat minder dan 10 procent van een bepaalde populatie vlooien op een bepaald moment op de inwonende hond wordt aangetroffen. Het doden van de vlooien op de hond is dus eigenlijk een klein deel van het werk!
De grotere taak is het verwijderen van larven en poppen uit het huis van uw hond en het elimineren van plaatsen waar de vlooieneitjes zich kunnen ontwikkelen. Om dit te bereiken is een zogenaamd "geïntegreerd plaagbestrijdingsprogramma" nodig. In mijn ervaring zijn kruidengeneesmiddelen tegen vlooien niet enorm effectief als eerste verdedigingslinie. Voor meer informatie over vlooien, zie "Elimineren van vlooien zonder gif", maart 2002.
• Atopie bij honden
Dit is een allergisch jeuksyndroom met daaropvolgend haarverlies waarvan wordt gedacht dat het van genetische oorsprong is. Natuurlijke zorg omvat het versterken van het immuunsysteem met kruiden, supplementen en misschien acupunctuur. Natuurlijke kruidenremedies tegen jeuk en angst, acupunctuur of homeopathische therapie kunnen ook nuttig zijn.
• Pyotraumatische dermatitis (hotspots)
Bij hotspots gaat het om intense jeuk in een of twee geïsoleerde delen van de romp of ledematen van het lichaam. De betrokken gebieden kunnen binnen enkele uren ontstoken en rauw worden. Stress kan een factor zijn bij het ontstaan ervan.
Natuurlijke remedies voor hotspots hebben naar mijn ervaring veel beter gewerkt dan de conventionele medische behandelingen. Ik zet graag een thee van calendula en gebruik deze plaatselijk op de getroffen gebieden. Kruidenimmuunsysteemversterkers zoals echinacea vormen een belangrijk onderdeel van mijn aanbevolen protocol, en in ernstige gevallen kunnen acupunctuur of homeopathische middelen nuttig zijn.
Ik heb ook ontdekt dat veel van de hotspots worden veroorzaakt door een segmentale zenuw-veroorzaakte jeuk, het resultaat van een verkeerd uitgelijnde wervelkolom of ledemaatgewricht; chiropractische aanpassingen lijken hier het meest nuttig voor te zijn.
• Scheur
Demodectische schurft wordt veroorzaakt wanneer een parasiet, Demodex canis, die een natuurlijk leven leidt in de haren en talgklieren van de huid van de meeste gezonde honden, zich snel begint te vermenigvuldigen. Dit komt vaak voor bij jonge dieren met een ongezond immuunsysteem. Het kan een genetische basis hebben, omdat het in bepaalde hondenlijnen voorkomt en bij bepaalde rassen vaker voorkomt. Het veroorzaakt geen jeuk, maar de betrokken gebieden zijn onderhevig aan secundaire bacteriële infectie.
Mijn streven met natuurlijke remedies is om het immuunsysteem opnieuw in evenwicht te brengen met kruiden zoals echinacea, antioxidanten en soms acupunctuur.
Sarcoptische schurft wordt veroorzaakt door een overdraagbare parasiet die zich door de huidlagen nestelt en hevige jeuk veroorzaakt. Het gaat van huisdier op huisdier door contact en kan ook op mensen worden overgedragen.
Sarcoptische schurft is in mijn ogen vooral een ziekte van het immuunsysteem. Ik behandel het met kruiden zoals echinacea, antioxidanten en mogelijk acupunctuur om het immuunsysteem in balans te brengen. Topical herbal remedies can help decrease infections and minimize parasite numbers. Topical and internal anti-itch remedies may also help.
• Ringworm
Ringworm is a fungal disease that creates a round or oval non-itchy area of hair loss. Hair is lost because the fungus weakens the hair shaft and causes it to break off.
Some cases of ringworm respond to herbal topical remedies such as goldenseal, calendula, myrrh, or thuja along with internal herbs such as echinacea, cleavers, and yellow dock. Iodine preparations, used topically, may also be helpful, and once again, energizing the immune system may be beneficial.
• Stress-induced dermatitis
This “disease” typically affects “Nervous Nellies” who cannot sit still. Affected dogs simply chew on themselves if they can’t find anything else interesting to do.
The primary cure for this condition is to provide plenty of exercise and plenty of challenging tasks for the dog to do. Training games, food-dispensing toys, and frequent changes of activity can help distract and engage the dog in more healthful patterns. Flower essences may also be helpful when they are matched to the personality of the dog.
Many of these dogs have an itch caused by a misaligned vertebrae and they chew or dig at it. Chiropractic adjustments have helped a lot of these animals.
• Food allergies
While food allergies may be the cause of some itchy dogs, research would indicate that skin cases are not often related to food allergies. In dogs, the primary signs of food allergies are most often related to gastrointestinal upset. When we get the gut back into balance, the animal no longer has a problem with food allergies of any kind. (For more on this, see “Gut Feelings,” March 2005.)
• Miscellaneous conditions
Pyoderma, excessive numbers of bacteria in the hair follicle, may cause circular areas of alopecia or generalized excessive shedding. Natural treatment for pyoderma includes the use of topical and oral herbal remedies with antibiotic activity. Some breeds, like the Chow-Chow, may have an arrest in the hair growth after clipping. This resolves spontaneously after several months of a lack of hair regrowth.
Many diseases are associated with hair cycle abnormalities, including endocrine diseases such as hypothyroidism and Cushing’s syndrome; hereditary alopecia and hypotrichosis (the presence of less than normal amounts of hair); and familial zinc-responsive dermatopathy.
Holistic approach
From the veritable plethora of potential causes for poor hair growth listed in this article, it should be obvious that there will be many different approaches to finding a solution and each individual dog will require its own specific remedies.
My approach includes an individual-specific protocol that usually includes:
• Reenergizing the immune system. I commonly recommend herbal remedies, antioxidants, omega-3 fatty acids.
• Attention to diet, including making sure that all nutrients, especially vitamins and minerals, are balanced. Supplements include omega-3 and essential fatty acids.
Many holistic practitioners have found that simply adding raw meat to the diet (beginning with about 1 teaspoonful per 20 pounds of the dog’s body weight and gradually building up to about a quarter to a third of the total diet) will be the best skin and hair coat “medicine” money can buy.
• Chiropractic adjustments often worked when I’ve been treating skin conditions, so I think they should always be used.
• Specific natural remedies when indicated for instance, flower essences and/or calming herbs to calm the nervous beast, topical herbals for itch control and faster healing, and acupuncture or homeopathy when indicated.
