Toen ik voor het eerst de ogen van Shadow in de vijver zag staren, dacht ik dat ze iets in het water zag. Het leek alsof haar ogen de vissen volgden die zwommen, behalve dat er geen vissen in onze kleine vijver waren.
Ik keek beter om te zien of er misschien wat waterwantsen waren. Toen deed ik een stap achteruit en keek naar mijn nieuwe pup. Haar ogen volgden de rimpelingen, of misschien het licht dat van de rimpelingen schitterde. Ik zag hoe haar ogen van fixatie naar verglazing overgingen in een bijna trance-achtige staat. 'O nee,' dacht ik. "Het kan niet zijn!" Ik probeerde haar af te leiden, wat een minuut werkte, maar toen was ze terug bij de vijver, achter de glinsteringen op het water aan. Dit incident bevestigde mijn vermoedens:mijn nieuwe hond vertoonde sterke tekenen van een dwangstoornis bij honden.
Ook wel dwangmatige gedragsstoornis genoemd, dit is een psychische stoornis "gekenmerkt door de overmatige uitvoering van repetitief gedrag dat geen duidelijk doel dient", legt Dr. Jennifer Summerfield uit, een dierenarts en professionele hondentrainer die gespecialiseerd is in het behandelen van gedragsproblemen. Veelvoorkomend dwangmatig gedrag omvat ronddraaien of staartjagen, likken of zelfverminking, flankzuigen, achter lichten of schaduwen aanjagen, vliegen snappen of hallucinerend gedrag dat op prooien jaagt / springt. Het wordt beschouwd als vergelijkbaar met obsessief-compulsief gedrag (OCS) bij mensen.
Veel herdershonden en andere soorten "hoge drive"-honden hebben wat ik graag de eigenschap "doe het nog eens, doe het opnieuw, doe het opnieuw" noem - gedrag keer op keer herhalen. Maar dit is niet noodzakelijk een dwangstoornis bij honden.
Dr. Summerfield zegt dat sommige repetitieve, schijnbaar niet-functionele gedragingen perfect goedaardig kunnen zijn. Veel honden draaien in cirkels als ze opgewonden zijn of zullen graag een bal terughalen zolang je hem blijft gooien. Veel honden zullen zich fixeren op eekhoorns of vogels op wat velen als een obsessieve manier beschouwen. Honden kunnen ook heen en weer lopen in de tuin als ze zich vervelen of veel tijd besteden aan het zorgvuldig likken van hun poten tijdens rusttijd in de avond.
Daarentegen "overschrijdt een dergelijk gedrag de grens en wordt het een probleem wanneer het andere normale activiteiten zoals eten en drinken, rusten, spelen en sociaal zijn met familieleden begint te verstoren", zegt Dr. Summerfield. "In veel gevallen kan het ook moeilijk zijn om de hond af te leiden of hem te laten stoppen zodra hij het gedrag begint te vertonen."
Dit was de reden waarom het incident met mijn hond bij de vijver mijn vermoedens bevestigde. Daarvoor wist ik niet zeker of wat ik zag gewoon een extreem energieke herdershondpuppy was, of iemand die tekenen van een ernstig probleem vertoonde. Shadow achtervolgde onophoudelijk haar staart en viel soms haar achterste voet aan alsof deze niet aan haar lichaam vastzat. En ze was constant in beweging - altijd in beweging en had het moeilijk om tot rust te komen, zelfs als ze duidelijk uitgeput was. Maar het feit dat het maar een paar korte momenten werkte om haar van deze activiteiten af te leiden, maakte duidelijk dat dit veel meer was dan een overdreven puppy.
In de 20 jaar dat ik met honden werk, inclusief honden die problematisch gedrag vertonen, heb ik slechts een handvol keren dwangmatig gedrag in deze mate gezien.
Volgens Dr. Summerfield hebben onderzoeken aangetoond dat abnormaal repetitief gedrag (inclusief de klinische stoornis van OCS bij menselijke patiënten) geassocieerd is met afwijkingen in een bepaald gebied van de hersenen. Deze gebieden worden de cortico-striatale-thalamische-corticale (CSTC) lus genoemd.
In wezen is dit een circuit dat de hersenschors verbindt met diepere structuren in de hersenen, die betrokken zijn bij informatieverwerking en bij het regelen van motorische functies. Er is een paar complementaire signaleringscircuits die de directe en indirecte paden worden genoemd en die deel uitmaken van de CSTC-lus. Het directe pad is betrokken bij het initiëren of versterken van beweging, terwijl het indirecte pad beweging stopt of remt.
"Als het gaat om het starten en stoppen van gedrag, kun je het directe pad zien als het gaspedaal en het indirecte pad als de rem", zegt Dr. Summerfield. "Bij patiënten met dwangmatige gedragsstoornissen zijn deze paden uit balans - de directe route wordt actiever en de indirecte route wordt minder actief. Als gevolg hiervan kan het getroffen dier (of de menselijke patiënt) 'vast komen te zitten' in herhaalde gedragspatronen en moeite hebben om te stoppen met wat ze aan het doen zijn."
Dr. Summerfield zegt:“Natuurlijk is dit vrijwel zeker niet het hele verhaal! De hersenen zijn ongelooflijk complex. Er zijn aanwijzingen dat verschillende soorten dwangmatig gedrag (ronddraaien of staartjagen versus objecten likken of zuigen versus hallucinerende prooijagen of vliegen happen, enz.) enigszins verschillende mechanismen en veranderingen in de activiteit van verschillende neurotransmitters kunnen veroorzaken. Er valt hier dus nog veel meer te leren!”
Studies tonen aan dat er waarschijnlijk verschillende oorzaken en bijdragen zijn aan repetitief, dwangmatig gedrag bij honden, waaronder medische problemen. Er is nog zoveel onbekend, maar hier zijn enkele van de meer algemeen overwogen oorzaken:
Hoewel elk ras een dwangstoornis kan ontwikkelen, zijn er bepaalde dwangmatige gedragingen die vaker voorkomen bij specifieke rassen. Dobermanns hebben bijvoorbeeld een hoger risico op flankzuigen, Bull Terriers hebben meer kans om te spinnen of achtervolgen, en Border Collies staren eerder naar schaduwen en/of flikkerende lichten.
Dieren (inclusief honden) die in situaties leven waarin ze geen normaal gedrag kunnen vertonen, zoals dieren die lange tijd in kennels leven, kunnen stereotiep gedrag ontwikkelen, zoals ijsberen, ronddraaien of ronddraaien.
Anders dan bij dieren die in slechte omstandigheden leven of onder stress staan, lijken sommige repetitieve gedragingen te worden veroorzaakt door extreme opwinding of frustratie.
Honden die geobsedeerd raken door licht na het spelen met laserpointers, kunnen in deze categorie vallen. De theorie is dat wanneer een hond een laserpointer achtervolgt, hij de normale roofzuchtige reeks niet kan voltooien door de "prooi" daadwerkelijk te vangen of te grijpen op dezelfde manier als met een bal of speelgoed, of een echt konijn of eekhoorn. Dit kan een buitensporige hoeveelheid frustratie veroorzaken en kan ertoe leiden dat de hond constant zoekt of wacht tot het licht verschijnt.
Soms wordt repetitief gedrag niet veroorzaakt door een dwangmatige gedragsstoornis, maar is het het resultaat van een ander onderliggend medisch probleem.
Draaien of staartjagen kan worden veroorzaakt door zaken als problemen met de anaalklier, beknelde zenuwen of problemen met de wervelkolom. Honden die dwangmatig likken of kauwen op bepaalde delen van hun lichaam, kunnen allergieën, een huidinfectie, orthopedische pijn of andere fysieke bronnen van ongemak hebben. Zowel spinnen als vliegen kunnen neurologisch zijn, met een verscheidenheid aan mogelijke onderliggende oorzaken, zoals hersentumoren, epileptische aandoeningen of hydrocephalus (ophoping van vocht in de hersenholten).
Bovendien kan een medische oorzaak, zoals een allergie, in eerste instantie een gedrag uitlokken dat zich vervolgens ontwikkelt tot een dwangstoornis; omgekeerd kan dwangmatig gedrag zoals likken of flankzuigen een fysiek probleem veroorzaken, zoals pijn of een infectie.
Helaas is de onderliggende oorzaak van dwangmatige problemen niet altijd gemakkelijk te diagnosticeren. Daarom is een bezoek aan een dierenarts of dierenartsgedragstherapeut een goed begin.
Als de dierenarts medische oorzaken vermoedt, zegt Dr. Summerfield, dan kan hij of zij diagnostische tests of beeldvormende onderzoeken aanbevelen. Als testen niet haalbaar is, kan in sommige gevallen een proefkuur met een steroïde of pijnstiller worden gebruikt om te zien of er een reactie is. Als het gedrag van deze medicijnen verbetert, is dit een sterke aanwijzing dat er een onderliggend fysiek probleem is in plaats van "slechts" een dwangmatige gedragsstoornis. Honden met een dwangmatige gedragsstoornis helpen een normaler leven te leiden, vereist een holistische benadering - over het algemeen is een combinatie van veranderingen in levensstijl, gedragsverandering en medicatie nodig. Het behandelplan van een hond kan het volgende omvatten:
Het is belangrijk om de triggers voor het dwangmatige gedrag zoveel mogelijk te vermijden. Voor één hond betekende het vermijden van triggers bijvoorbeeld dat je 's nachts niet ging wandelen wanneer koplampen die op het hek flitsen, achtervolging zouden veroorzaken. Het vermijden van triggers kan van korte duur zijn totdat medicatie en/of gedragsverandering optreedt, of het kan aan de gang zijn.
Volgens Dr. Summerfield moet het onderbreken van het gedrag altijd op een neutrale manier gebeuren en moet de hond worden omgeleid naar een andere activiteit.
Dit klinkt vrij eenvoudig, maar het kan soms erg moeilijk zijn om een hond die repetitief gedrag vertoont te laten stoppen. Het kan soms helpen om de hond naar een andere kamer te verplaatsen of hem zelfs in een bench te doen met een vleesbot of met voedsel gevulde Kong.
Soms is de trigger iets dat niet kan worden vermeden, maar je kunt je hond misschien leren iets anders te doen dan het repetitieve gedrag.
Als je hond bijvoorbeeld draait als hij gefrustreerd is, kun je hem misschien leren om in zijn bench te rennen of in plaats daarvan een speeltje te pakken. Voor een hond die wordt getriggerd door overmatige opwinding of angst, kan het helpen om hem te leren op een mat te gaan zitten en deze gedurende de dag te versterken, zodat hij over het algemeen minder prikkelbaar is.
Omdat voorspelbaarheid de stress verlaagt, kan het heel nuttig zijn om op gezette tijden specifieke dingen te doen voor honden die angstig zijn. Bovendien wordt dwangmatig gedrag soms veroorzaakt door frustratie, en routine kan frustratie helpen elimineren.
Meer bewegen kan helpen, vooral als de repetitieve gedragsproblemen voortkomen uit verveling of frustratie. Oefening verhoogt ook serotonine en andere chemicaliën in de hersenen, wat enig voordeel kan opleveren.
Trainingsoefeningen met behulp van positieve bekrachtigingstechnieken kunnen honden helpen die angst hebben die wordt verlicht door de dwanghandelingen.
Puzzelspeelgoed en voedselspelletjes kunnen helpen om de hersenen van een hond te activeren, zodat hij minder snel geneigd is om zich te herhalen. Je hond uitlaten voor normaal hondengedrag, zoals haar laten snuffelen tijdens wandelingen of spelen met hondenvrienden, kan ook voor sommige honden helpen.
Veel honden met een dwangmatige gedragsstoornis hebben baat bij medicatie.
Toen Shadow voor het eerst werd gediagnosticeerd, wilde ik zien of we vooruitgang konden boeken zonder medicatie, maar mijn dierenarts waarschuwde ons om niet te wachten. Dwangmatig gedrag wordt in de loop van de tijd erger, zei ze, en hoe langer het probleem aanhoudt, hoe moeilijker het is om het aan te passen. Op aanraden van onze dierenarts zijn we begonnen met Shadow op fluoxetine (Prozac) en we waren verbaasd over de positieve voordelen in slechts een paar weken tijd.
Dwangmatige gedragsstoornissen zijn lastig te diagnosticeren, mee te werken en mee te leven. "In veel gevallen (maar helaas niet altijd) kan het probleem aanzienlijk worden verbeterd met zorgvuldig beheer, training en medicatie", zegt Dr. Summerfield. "De meeste honden met een voorgeschiedenis van dwangmatige gedragsproblemen zullen deze neiging echter altijd tot op zekere hoogte hebben, dus in de meeste gevallen zal een zekere mate van voortgezet management nodig zijn voor het leven van de hond." Dr. Summerfield zegt dat helaas, zelfs met intensief beheer en behandeling, sommige honden gewoon niet beter worden.
De prognose kan van verschillende factoren afhangen, waaronder:
We hebben veel geluk gehad met Shadow. We ontdekten snel dat er een probleem was en we hadden een geweldig veterinair team om ons te helpen de nodige stappen te nemen. Shadow reageerde op medicatie en gedragsverandering, en we waren in staat om enkele veranderingen in levensstijl aan te brengen die ook hielpen. Binnen een paar maanden na het starten van de behandeling vertoonde ze tekenen van verbetering.
Nu, iets meer dan een jaar later, vertoont Shadow zelden dwangmatig gedrag en is ze een vrij normale, energieke, puberende herdershond geworden.
Mardi Richmond, die al lange tijd bijdraagt aan WDJ, is een hondentrainer, schrijver en de eigenaar van Good Dog Santa Cruz in Santa Cruz, CA.
Speciale dank aan Dr. Jennifer Summerfield voor haar hulp bij dit artikel. Dr. Summerfield is de auteur van Train je hond nu! Uw Instant Training-handboek, van basiscommando's tot gedragsoplossingen en Dr. Jens hondenblog.
